Osmanlı Son Döneminde Suriyeli Bir Mu¨fessir -Cemalu¨ddin el-Kasımi ve Mehasinu¨’t-Te’vil Adlı Tefsi

Osmanlı Devleti’nin son döneminde yaşamış, Şam coğrafyası ilim adamlarından biri olan Cemâlu¨ddîn el-Kâsımî, kırk dokuz yıllık hayatına yu¨ze yakın eser sığdırmış önemli bir ilim adamıdır. Her ne kadar selefî bir mu¨fessir olarak bilinse de bu çalışmada ele aldığımız Mehâsinu¨’t-te’vîl adlı eseri onun aslında çok yönlu¨ ve farklı anlayışlara açık bir kimliği olduğunu göstermektedir. Daha çok ıslahatçı kişiliğiyle de anılan mu¨ellif, hadis, kelam, tefsir gibi alanlarda telif ettiği eserler dolayısıyla dönemin ıslahatçıları arasında öne çıkan simalardan biri olmuştur. Kâsımî’nin Mehâsinu¨’t-te’vîl adlı tefsirinin Kur’ân’ı yorumlama metodunu ele alan bu çalışma giriş ve u¨ç bölu¨mden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölu¨mu¨nde mu¨ellifin yaşadığı asrın siyasi, sosyal, ilmî ve iktisâdî durumu hakkında bilgi verilmiştir. Kâsımî’nin ilmî şahsiyetine etki eden ailesi, mezhebi, hocaları ve öğrencileri ile hayatı ve eserleri incelenmiştir. Yazarın yu¨ze yakın eserinden biri olan on yedi cilt gibi geniş bir muhtevaya sahip tefsirinin içerik ve metodu, tefsirde kendi yorumunu ifade ederken kullandığı yöntem belirlenmiştir. Tefsir kaynakları ve diğer kaynakları, bu tefsir hakkında Tu¨rkiye ve Tu¨rkiye dışında yapılmış lisansu¨stu¨ çalışmalar araştırılmıştır. Çalışmanın ikinci bölu¨mu¨nde Mehâsinu¨’t-te’vîl, tefsir yöntemlerinden sayılan rivâyet ve dirâyet yönteminin teorik yönu¨ itibariyle incelenmiş ve bu teorinin uygulama boyutu ortaya konulmuştur. Böylece Kâsımî’nin kendinden önceki tefsir geleneği ve ilmî birikiminin tefsirine yansıması irdelenmiştir. Araştırmanın son bölu¨mu¨nde Kur’ân İlimleri açısından mu¨ellifin tefsir yöntemi incelenmiştir. Bu bağlamda yirmiden fazla Kur’ân İlminin Mehâsinu¨’t-te’vîl’de kullanım yöntemi değerlendirilmiştir.