Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde Kurgu ve Anlam: Kontrpuan ve Parodi

Batı için olmasa bile Türkçede “yeni” olduğunu söylen Ahmet Hamdi Tanpınar, üzerine yapılan her çalışma ile bu sözünü tekrar tekrar doğrulatmaya devam ediyor. Romanlarında Türk toplumunun önemli dönem/eç/lerini mercek altına alan Tanpınar’ın, ‘biçimci” yanından da ödün vermeden her romanında “yeni” kelimesinin hakkını veren farklı bir kurgu denemesi yaptığı görülmektedir. Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nün Türk toplumunun Batılılaşma hareketiyle başlayan serüvenin eleştirisi olduğu şimdiye kadar pek çok çalışmada ileri sürüldü. Fakat romandaki enstitü kurumunun Köy Enstitüleri ile ilgisi ve bu kurum üzerinden Türk modernleşmesinin parodisinin yapıldığı üzerine bugüne kadar bir çalışma yapılmadı. Üstelik Tanpınar’ın tarihî sosyolojik bir meseleyi ele alırken romanını müzikteki kontrpuan sisteminden hareketle kurgulaması Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nü daha ilginç hale getirmektedir. Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nün simetrik kurgusu, bu çok boyutlu yapısının da daha iyi anlaşılmasını sağlamaktadır.